Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Çin Halk Cumhuriyeti'ne resmi bir ziyaret gerçekleştirmektedir. Ziyaret, 22-24 Nisan tarihleri arasında devam edecektir. Ülke lideri, Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Şi Cinping'in daveti üzerine Çin'e gitmiştir.
23 Nisan tarihinde Pekin’de, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Şi Cinping’in katılımıyla Azerbaycan-Çin belgelerinin imza töreni gerçekleştirilmiştir. Özellikle altını çizmek gerekir ki, “Azerbaycan Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti arasında Kapsamlı Stratejik Ortaklık İlişkilerinin Kurulmasına Dair Ortak Bildiri” de bu kapsamda imzalanmıştır.
İlk bakışta tüm bu gelişmeler Azerbaycan-Çin ilişkilerine dair diplomatik detaylar ve yenilikler gibi görünse de aslında Türk dünyasının ortak çıkarları bağlamında da dikkat çeken unsurlar barındırmaktadır. Özellikle iki husus dikkatimi çekiyor:
1. Azerbaycan ile Çin arasında vize uygulaması kaldırılmıştır.
2. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Nahçıvan Muhtar Cumhuriyeti'nin başkenti Nahçıvan ile Çin Halk Cumhuriyeti'nin Sincan-Uygur Özerk Bölgesi'ndeki Urumçi şehri kardeş şehir ilan edilmiştir.
Doğu Türkistan ve Uygurlar, tüm Türk ve İslam coğrafyasının kanayan ve hâlâ kapanmayan yarasıdır. Kimse için bir sır değildir ki, Çin'de Uygurlara yönelik etnik ayrımcılık politikaları uygulanmaktadır. Ancak kabul etmeliyiz ki, günümüzde dünya değişmektedir. Uluslararası hukuk artık işlememektedir. Günümüz dünyasında güçlünün sözü geçerlidir. Çin de bu güçlü aktörlerden biridir.
Bugün Çin’e “katilsin!”, “Uygurlara soykırım yapıyorsun!” demenin rasyonel bir karşılığı yoktur. Genel olarak, herhangi bir ülkeye “işgalci”, “çocuk katili” gibi söylemlerle hitap etmek, o ülkeyi eylemlerinden vazgeçirmemektedir. Aksine, böylesi ülkelerle iş birliği yapmak, onları yakın tutmak daha yararlı bir yaklaşımdır. Bu şekilde, yumuşak güç politikasıyla onlarla iletişim kurmak ve belli kazanımlar elde etmek mümkündür.
Bugün Bakü-Pekin temasları çok yönlü olsa da, bunlardan biri ve belki de en az dikkat çekeni Uygur meselesidir. Bakü, Uygurlara olan yaklaşımını Çin’i rahatsız etmeden, diplomatik bir zarafetle düzenlemekte ve Pekin’e bu şekilde yansıtmaktadır.
Örneğin, Azerbaycan ile Çin arasında vize rejiminin kaldırılmasının başlıca nedeni, iki ülke vatandaşlarının seyahatlerini kolaylaştırmaktır. Bu kapsamda seyahat edecek Çin vatandaşları arasında Uygur Türkleri de olacaktır. Bu bireyler Azerbaycan’a rahatlıkla gelip burada eğitim alabilir, Bakü-Ankara ekseninde ortak temaslar kurabilirler.
Aslında, Türkiye’nin son zamanlarda Çin ile daha fazla iş birliği içinde olması, önceden olduğu gibi Çin’e karşı sert bir tutum sergilememesi, sadece ekonomik ve siyasi gerekçelere değil, aynı zamanda Uygur meselesine de dayanmaktadır.
Urumçi ile Nahçıvan’ın kardeş şehir ilan edilmesi kesinlikle tesadüf değildir. Türk dünyasının kanayan yarası olan Urumçi ile Türk dünyasının kapısı sayılan Nahçıvan arasında kurulan bu bağ çok anlamlı bir mesaj taşımaktadır. Bu sembolik adım, Türk dünyasının Nahçıvan üzerinden Doğu Türkistan’a uzanan bir birlik ve dayanışma mesajıdır.
Bu arada belirtmek gerekir ki, bugün Çin, Zengezur Koridoru’nun açılmasında en fazla ilgilenen ülkelerden biridir. Eğer bu koridor açılırsa, Anadolu’dan Kafkaslar’a, oradan Orta Asya’ya ve Doğu Türkistan’a uzanan büyük bir projenin hayata geçtiğine tanıklık edeceğiz. Her ne kadar bu proje Çin’in olsa da, geçtiği topraklar Türk devletlerine ait olduğu için söz sahibi biz olacağız.
Çin bunun farkında mı? Kanaatimce farkında, ancak ABD ile olan rekabette Pekin’in Türk devletlerine ihtiyacı var. Bu ihtiyacı Bakü ve Ankara ustalıkla kullanarak Uygur sorununu en azından bugünkü halinden daha iyi bir noktaya taşıyabilir. Uygurlara yönelik haksızlıklar bir nebze de olsa azalabilir.
İmza: Azerbaycanlı siyaset yazarı Turan Rzayev
#Azerbaycan #Çin #Uygur #Urumçi #Türk Devletleri Teşkilatı #ZengezurKoridoru
#Portekiz'de #Sallandık #Dilek İmamoğlu #Morata #Seninle #Samsun #TekÇözumKademe #TelgrmBORSA #Işıkhan Direnme #Caner #Femerbahçe #Lider #Ali Koç #Seninle #Morata #Osimhen #İspanya #Sallai #Lemina #HakRaziOlsun KızılGoncalar #Yunus #SON DAKİKA #Papa #ykbnk #Adalet #TekÇözümKademe #Geçmiş #Azerbaycan #İsmail #StajÇırakMağduriyetiBıtecek #İsmail #Devlet Beyin Sözü Senet