1. Diplomatik Diyalog
• Türkiye ve Çin, Uygur meselesini doğrudan ele almak için ortak bir diyalog mekanizması kurmalıdır.
• Sorunun hassasiyetini gözeten diplomatik görüşmeler düzenlenmeli ve bu görüşmelerde insan haklarına saygı temel alınmalıdır.

2. Uluslararası Gözlem ve Şeffaflık
• Çin, Uygur Özerk Bölgesi’nde (Doğu Türkistan) insan hakları durumu hakkında bağımsız uluslararası gözlemcilerin inceleme yapmasına izin verebilir.
• Türkiye, uluslararası kuruluşlarla birlikte çalışarak bu süreci destekleyebilir ve objektif raporların hazırlanmasını teşvik edebilir.

3. Kültürel ve Eğitim İş Birliği
• Uygur Türklerinin kültürel kimliklerinin korunması için iki ülke arasında eğitim ve kültürel iş birliği programları geliştirilebilir.
• Uygur Türklerinin dil, din ve kültürel haklarının garanti altına alınması için uluslararası standartlar temel alınmalıdır.

4. İnsani Yardım ve Hak Temelli Çözümler
• Uygur Türklerinin ekonomik, sosyal ve kültürel haklarının iyileştirilmesi için ortak projeler hayata geçirilebilir.
• Türkiye, Uygur diasporasına yönelik insani yardım faaliyetlerini artırabilir ve Çin ile bu konuda iş birliği yapabilir.

5. Uluslararası Hukuk ve İnsan Hakları Standartları
• Her iki ülke de uluslararası insan hakları sözleşmelerine bağlı kalarak sorunu çözmelidir.
• Birleşmiş Milletler ve İslam İşbirliği Teşkilatı gibi uluslararası platformlar, yapıcı arabuluculuk rolü üstlenebilir.

6. Ekonomik ve Ticari İlişkilerin Dengelemesi
• Ekonomik ve ticari ilişkiler, insan hakları konularının çözümünde bir kaldıraç olarak kullanılabilir. Türkiye, Çin ile iş birliği yaparken Uygur meselesini sürekli gündemde tutabilir.

7. Uygur Türkleri ile Doğrudan İletişim
• Uygur halkının taleplerini ve ihtiyaçlarını doğrudan anlamak için sivil toplum kuruluşları ve yerel temsilcilerle iletişim kanalları oluşturulabilir.

Bu mesele, uluslararası kamuoyu, kültürel hassasiyetler ve iki ülkenin çıkar dengeleri göz önünde bulundurularak çözüme kavuşturulmalıdır. Barışçıl, insan haklarına saygılı ve sürdürülebilir bir çözüm, hem Uygur Türkleri hem de iki ülke arasındaki ilişkiler açısından kritik öneme sahiptir.
    Türk Türkü Korursa Tanrı Türkü Korur Kollar.(Erkin Sabit Şavuot)
Erkin Sabit Şavuot 
(bilgisayar yüksek mühendisi, araştırmacı yazar)
Uygur federasyonu genel başkanı,
Turan Konfederasyonu genel başkanı,
Ankara meclisi Anadolu birliği genel başkanı yardımcısı,
Dünya Barış teşkilatı uzakdoğu direktörü,
Uluslararası medya diplomasisi direktörü,
Doğu Türkistan Cumhuriyeti Hükümeti başkanı.

#Doğu Türkistan #Türkiye, Uygur diasporası