Tüketim nedir, tüketime karşı bakışımız nasıl olmalıdır? 
Tüketim, üretici ya da girişimci olarak adlandırdığımız insanlar tarafından ortaya konan ve belli bir bedel karşılığında ihtiyaç sahiplerinin istifadesine sunulan mal ve hizmetlerin; istek ve ihtiyaçları karşılamak amacıyla insanlar tarafından kullanılmasıdır.

İnsanlar neden tüketir?
İnsanları tüketime yönlendiren, ihtiyaçlarını giderme güdüsüdür. Tüketimde gaye, ihtiyaç duyulan konularda mal veya hizmet satın alınarak o anki eksikliğin giderilmesi, ihtiyacın karşılanmasıdır. 
Olması gereken de budur. Ancak ihtiyaç dışı tüketim şeklindeki dengesiz tüketim şekli ise bir anlamda esas ihtiyaç sahiplerinin arzu ettiği mal veya hizmete ulaşmasını da engellemektedir. Yani ihtiyacı olmayanın dengesiz ve aşırı tüketimi ya tüketim malzemesinin ortadan kalkmasına ya da aşırı talepten dolayı fiyatının yükselmesine neden olacaktır. Bu durum da gerçek ihtiyaç sahibinin o tüketim malzemesine ulaşmasını zorlaştıracaktır.  
Bu nedenle ihtiyaç olmaksızın yapılan tüketim, hoş görülmemiş ve israf olarak adlandırılmıştır.

“İsraf nedir?” dediğimizde konuya şöyle açıklık getirebiliriz: 
İsraf; gereksiz yere para, zaman, emek ve benzerini dengesiz harcama, savurganlık, gereksiz tüketim olarak tanımlanır. 
Bir nevi aşırıya kaçmak, gereğinden ve ihtiyacı olandan fazla tüketmek, dinin ve aklın belirlediği ölçülerin dışına çıkmak, imkanları meşru olmayan amaçlar için kullanmak, saçıp savurmaktır.
İsraf; heder etme, kullanılamaz hale getirme, lüzumsuz yere yok etme, ihtiyacı olandan uzaklaştırma gibi anlamlara da gelmektedir.

Yüce kitabımız Kur'an-ı Kerim'de tüketim konusunda dengenin gözetilmesi tavsiye edilmiş, tüketimin ölçülü yapılması öğütlenmiştir. Burada gözetilmesi gereken de ihtiyaç-tüketim dengesidir. 
"… yiyin için fakat israf etmeyin. Çünkü Allah israf edenleri sevmez."(Araf Suresi, 31) buyruğu bu dengenin en güzel özetidir. İnancımıza göre tüketimde ana çerçeve bu şekilde belirlenmiştir. Allah tarafından sevilmeyen israf edenler ise kısaca, ihtiyacı aşan, dengesiz tüketim yapanlar olarak tarif edilebilir.

Peygamberimiz (sav), bir gün sahabelerden birinin abdest alırken suyu israf ettiğini görür. “Bu israf nedir?” diye sorar. Bunun üzerine sahabe; “Abdestte israf olur mu?” diye karşılık verir. Peygamberimiz (sav); “Evet, akan bir nehrin kenarında bile olsan, normal bir miktarın üzerinde su kullanman israf olur.” buyurur. Burada ihtiyaçtan fazlasını kullanmaya karşı Hz. Peygamber’in bir uyarısı söz konusudur. Kullanmakta olduğumuz kaynak coşkun akan bir nehir bile olsa ihtiyacımızdan fazlasını kullanmaya hakkımız yoktur.
Allah’ın yaratmış olduğu nimetlerden yararlanılmalı fakat bir hususa dikkat edilmelidir: İsraf etmemek, yani ihtiyacı aşan tüketim yapmamak…

Peki, hiç mi tüketim yapılmamalı? 
Tabi ki, hayır!.. Öyle bir şey asla söz konusu olamaz. Dinimizde tüketmeyi yasaklayan veya tüketmekten kaçınmayı öğütleyen herhangi bir emir bulunmamaktadır. Çünkü kâinat, Allah’ın insanlar için yarattığı sonsuz nimetler ile doludur. Bizler de bu nimetleri her anımızda görmekte, bizzat o Yüce Yaratıcı’nın sonsuz kudretine şahitlik etmekteyiz. 
Muhakkak ki bu nimetlerden ihtiyaç olanı alacak ve kullanacağız. Çünkü bütün bunların yaratılış gayesi insana hizmet etmektir. “O (Allah) ki; yeryüzündeki şeylerin hepsini sizin için yarattı…”(Bakara Suresi, 29) Demek ki bütün bunlar insan için yaratıldı, o zaman insanlar bunlardan tabii ki yararlanacaktır. Dolayısıyla insanlar günlük yaşamını sürdürmek için tüketmek durumundadır. Bunu engelleyen, kısıtlayan herhangi bir dinî hüküm de bulunmamaktadır.
Allah’ın insan için yaratmış olduğu nimetlerden yine insanların yararlanmasını yasaklamaya kimsenin hakkı yoktur. Ancak; bu nimetler sonsuzmuş, hiç bitip tükenmeyecekmiş gibi hareket ederek, bunlar üzerinde başkalarının da hakları olduğunu unutarak, bencilce hareket etmeye de kimsenin hakkı yoktur.

Dolayısıyla her tüketim belirli bir sorumluluk çizgisinde yapılmalıdır. Bu sorumluluğun sınırlarını belirleyen durum ise bu nimetlerde bizim kadar başkalarının da hakkı olduğunun bilincinde olmaktır.

Kur'an'ın hiçbir ayetinde tüketimden menetme, tüketimde kısıtlama ve sınırlama yoktur. Bu anlamda tüketmekten menedici, tüketimi yasaklayıcı bir hüküm çıkarmak mümkün değildir.

Kur'an ayetleri tüketim konusundaki temel ilkeleri belirlemiş, o ilkeler çerçevesinde insanların kendileri için yaratılan ve istifadelerine sunulan nimetlerden yararlanması istenmiştir.
Tabi ki karşılığında şükrünü eda etmek şartıyla…

Sağlıklı, mutlu ve huzurlu günleriniz olması dileğiyle efendim…

#Alpaslan Demir
İstanbul-29.08.2025

alpaslandemi@gmail.com

#Cumhurbaşkanı Erdoğan #Barinajans #Barınajans #Hasan Barın #Fabrizo Romano #AbdyllahKavukçuİstifa #Femerbahçe'ye #Goldebguzelliksiirt #Rabbim #Özgür Özel #Dünya #$WLFI #EmeğinSesiKademe #Eytli5000veKısmiSusmaz #Iran #Yeni Sözler Vermeyin #EhliyetAffı #Martiniz #Timber #Onana #Karakterden #Aston Villa #Şöförİçin TekÇare #Lemmens #İstanbul Valiliği #İsmail Küçükkaya #Ümit Çapkın