İNSAN’IN SESSİZ TANIMI: AHLAK

Sade söylenişi, derin etkisi ve tartışmalı anlamı ile insanlığın şeref şümul kavramıdır ahlak..
Aslında her kişi içten içe bilir ne ifade ettiğini fakat toplumdan topluma hatta ve hatta insandan insana değişen, sabit bir tanıma sığmayacak kadar kapsamlı, kapsamlı olduğu kadar da yön tayin ediciliği ile de pusula misalidir. Birçok insanın kanun kabul ettiği kavram olan ahlak esas itibarı ile hukuktan üstün, kanundan önce devreye giren bir mefhumdur. Yasalar sussa bile vicdan vasıtası ile kendi sesini duyurur. Varlığını hissettirmekten geri durmaz.

Peki, ahlak denilen kavramın ne idüğüne değinelim mi? Bu ahlak dediğimiz şey nedir gerçekten? İnsani bir değer midir? Eğer öyle ise bir insan bu değere sadık kalarak nasıl yaşar?

En basit tanımla anlatacak olursak; doğru ile yanlışı ayırt etme yetisi olarak tanımlayabiliriz. İnsan için ahlak doğru olanı seçme iradesidir. Bu tanım çok yüzeysel kalmış olsa da ahlakın dışsal bir beklenti ya da kural olmadığını; kişinin iç dünyasında yoğrulup zamanla şekillenen bir karakter dokusu olduğunu ifade eder. Başkalarına zarar vermiyor olmak ahlaklı olmak için yeterli değildir. Doğru olan başkalarının olmadığı yer ve durumlarda da seçiliyorsa ahlak vardır.

Rus yazar Lev Tolstoy’un hayatından bir örnekle konuya açıklık getirelim.  Bildiğiniz üzere Tolstoy yalnızca bir edebiyat dehası değil, ahlak ve vicdan üzerine hayatının belli dönemlerinde yoğun içsel sorgulamalara girişmiş bir filozoftur. Onun özellikle ‘’itiraflarım’’(Confession) adlı otobiyografik eserinde ahlaki uyanışlığına tanıklık etmemiz mümkündür.  

Tolstoy, aristokrat bir ailede dünyaya gelmiştir. Gençlik dönemi servet, şöhret ve yaşamın her neviden zevkini doyasıya yaşama olanağına sahip olmuştur. Fakat yaşı ilerledikçe içsel yolculuğu derinleşmiş, varoluş krizine duçar olmuştur. O sahip olduğu yaşamı ve toplumun ahlaki kalıpları dayatmasının samimiyetsizliğini sorgulamaktan geri durmamıştır. Öyle ki bu sorgulama tüm mal varlığını köylülere dağıtmaya kadar sürüklemiştir Tolstoy’u. Kalan ömrünü daha sade ve dine yönelerek geçirmeye karar vermiştir.

Bir insan sadece kendi çıkarını düşünerek yaşayabilir mi? 
Tolstoy’ u dönüştüren bu düşünce yalnız dini bir yöneliş değil ahlaki bir isyanın da yansıması değil de nedir? 
Modern yaşamın karmaşası içinde sık sık yaşadığımız ikileme; vicdanımızla çıkarlarımız arasına sıkışıp durmuyor muyuz? Tolstoy’un kendisini aradığı bu soru evreni biz insanların da sorunu değil midir? Gece yastığa başımızı koyduğumuzda kendi kendimizle hesaplaşmaz mıyız? ‘’ Bugün kime ne söyledim, ne yaptım, kararlarımı neye göre verdim?’’ gibi soruların cevabı gündelik yaşam pusalamız değil midir?

Sahici ahlak bireyin yalnız kaldığında tercihleri toplamı ekseninde yeşerir. Ünlü düşünür Albert Kamus’ göre ‘’ Gerçek ahlak kimsenin görmediği yerde bile dürüst kalabilmektir.’’ O II. Dünya savaşında direniş hareketine katılarak ‘’ Combat’’ gazetesinde Nazi Almanya’sına karşı dik duruş sergilemiştir. Yazarak direnmenin susmayarak var olmanın ahlaki bir sorumluluk olduğunu, yazmak dediğimiz eylemin sadece sanatsal bir uğraş olmadığını tüm dünyaya anlatmaya gayret etmiştir. Tıpkı biz Müslümanların bir zamanların mazlumu Yahudi toplumunun İsrail devleti adı altında günümüz zalimi haline dönüştüğünü ve bu zulme karşı sessiz geçen her günün ahlaki değerlerimize bir leke bıraktığını zikretme zorunluluğumuzun olduğu ifade etmek isterim.

Bu kısa ama keskin hatırlatmadan sonra kaldığımız yerden davam edelim:

Teknolojik devrimin son sürat ilerlediği günümüz dünyasında ahlak kavramı çıkar ilişkileri ile sıkça yer değiştirdiğine hemen hepimiz tanığız. En küçüğünden en büyüğüne sosyal medyada görünür olmanın ‘’iyi’’ olmak sanıldığı bu evrende perde arkasında neler yaşandığı konusunda hepimiz boş bir levha gibiyiz. Günübirlik çıkarlar uğruna sarf edilen hamasi söylemlerin buharlaşmakla kalmayıp tersine söylemlerle yer değiştirdiği de sıkça gözlemlenmektedir. Oysa gerçek ahlak, göstermelik bir davranış biçimi değildir. Ahlak bir yaşam tarzıdır ve bu tarz sadece büyük anlarda değil, küçük tercihlerle şekillenir.

Yolda bulunan cüzdanı sahibine ulaştırmak mı, yoksa içindekileri sessizce cebine atmak mı? Sevdiğin bir insanı kaybetmemek adına yanlışını gizlemek mi yoksa uyarıda bulunmak mı?  Ya da haksızlıklara rahatının kaçmaması için seyirci kalmak mı, yoksa rahatın pahasına yanlışın karşısında durmak mı?

Her bir küçük eylemle dantel gibi işlenen ahlak örüntüsünün belirlediği karakter sahibi insanların özgür ruhlar olduğunu da hatırlatarak Tolstoy’un hayatının sonlarına doğru zikrettiği cümle ile yazımı noktalamak istiyorum: 
“İnsan ancak kendi vicdanına sadık kaldığında gerçekten özgür olur.”

Hepinize teker teker saygılarımı sunarken İslam âlemi olarak idrak edeceğimiz kurban bayramınızı kutluyor, esenlikler diliyorum.

AYŞEGÜL DEMİR
glnhal80@hotmail.com

 #Ahlak #Vicdan #Tolstoy #Camus #İçselYolculuk #Modernİnsan #EtikDeğerler #İnsanOlmak #AhlakiDurus #Felsefe #ToplumsalSorumluluk #GörünmeyenAhlak #ZulmeSessizlik #Dürüstlük #KarakterEğitimi

#Barinajans #Google #Google #Barinajans  #Portekiz #Rima Hassan #Yasemin Acar #Ferdi #insanlık #İsrail #FreePalestine #GOAT #Mavi Marmara #Gazze'ye #NationsLeague #Yıldız #Şuayb Ordu #Yıldız #Alcaraz #Hamas