Bu bölge, tarih boyunca çeşitli Türk boylarının yerleşim yeri olmuş ve Türk kültürü, dili ve gelenekleri bu bölgede etkili olmuştur.
*Güney Türkistan'ın Coğrafi Konum:*
Güney Türkistan, Afganistan'ın kuzeyinde, özellikle Cüzcan, Belh, Faryab, Kunduz, Semengan ve Mezar-ı Şerif gibi şehirlerin bulunduğu bölgeleri kapsar. Bu topraklar, kuzeyde Orta Asya Türk Cumhuriyetleriyle (Özbekistan ve Türkmenistan) sınır komşusudur.
*Güney Türkistan'ın Geçmişi:*
Bölge, tarih boyunca Türk boylarının göç yolları üzerinde yer almıştır. Göktürkler, Karahanlılar, Selçuklular ve Timurlular gibi Türk devletleri burada etkili olmuştur.
**Moğol ve Timurlu Dönemi:*
Moğol istilaları sonrası bölge, Timur İmparatorluğu'nun önemli bir parçası haline gelmiştir.
*Güney Türkistan'da Babürlüler ve Afgan Yönetimi:*
Güney Türkistan, daha sonra Babürlüler ve Afgan yönetimleri altında kalmış, ancak Türk varlığı devam etmiştir.
*Güney Türkistan'da yaşayan halklar arasında:*
Özbekler: Bölgede en büyük Türk gruplarından biridir.
Türkmenler: Daha çok batı bölgelerinde yoğunlaşmışlardır.
Kazaklar ve diğer Türk boyları: Daha az sayıda olmakla birlikte bölgede varlıklarını sürdürmektedirler.
Bölgenin hâkim dilleri arasında Özbek Türkçesi, Türkmen Türkçesi ve Farsça bulunmaktadır. Ayrıca, bölgedeki halklar Türk-İslam kültürünü yaşatmaya devam etmektedir.
Günümüzdeki Durum
Afganistan'ın kuzeyindeki Türk toplulukları, siyasi ve kültürel haklarını koruma mücadelesi vermektedir.
Mareşal Abdul Raşid Dostum gibi önde gelen siyasi figürler, bölgede Türk halklarının haklarını temsil etmeye çalışmaktadır.
Güney Türkistan’da Türk varlığı, Afganistan'daki genel karışıklıklara rağmen devam etmektedir; ancak göçler, savaşlar ve siyasi baskılar bu halkların nüfus ve etkisini azaltmıştır.
Kültürel Miras
Bölge, İslamî eserler, türbeler ve medreseler gibi önemli tarihî yapılarla doludur. Mezar-ı Şerif şehrindeki Hz. Ali Türbesi, Güney Türkistan'ın en önemli kültürel ve dinî simgelerinden biridir.
Güney Türkistan, Türk dünyasının bir parçası olarak tarihî, kültürel ve stratejik önemi yüksek bir bölgedir. Ancak, Taliban işgalinde bulunan bölge halkının haklarının korunması ve Türk kimliğinin devamı için ciddi mücadeleler verilmektedir. Badehşan, Toharistan, Kunduz, Bağlan, Semengan, Belh, Seripul, Cüzcan ve Faryab illerinde 12 milyondan fazla Türk yaşamaktadır.
Doç. Dr. İzzetullah Zeki
#Güney Türkistan #Türk Dünyası