Ərəblər Sasaniləri devirdikdən sonra, IX–X əsrlərdə atəşpərəst parsilər Hindistana qaçdılar, Qucarat vilayətində koloniya halında məskunlaşdılar. Min il sonra, XIX əsrdə və XX əsrin əvvəllərində Hind parsələri İrana böyük sərmayələr yatırdılar. Onlar İrançılığın və farslığın lobbiçilərinə çevrildilər, İngiltərə parlamentində ömürlük deputat olan şəxslər yetişdirdilər, İngiltərə və Hindistanda missioner təşkilatları açdılar, fondlar qurdular. Hindistanı işğal edən Şərqi Hindistan Şirkəti ilə əlaqəyə girdilər və bu şirkətə xidmət etdilər. Qazandıqları pulları İranda İslam öncəsi farslığın dirildilməsinə yönəltdilər.
Hind parsilərindən olan Lamekji Limji Hatarianın fəaliyyətləri ilə İrana qayıtdılar, Nəsrəddin Şahla görüşdülər. Yüzlərlə qız və oğlan məktəbləri açdılar, İslam öncəsi Pers tarixini və dilini diriltdilər. İngiltərə ilə birlikdə, onun himayəsində atəşpərəstləri və zərdüştiləri qoruyub dəstəklədilər. Açdıqları məktəblərdə oxutduqları tələbələri Avropa universitetlərində təqaüdlə oxutdular. O dövrün bütün yazarlarını və siyasətçilərini himayə edib maliyyələşdirdilər. M.F. Axundov və Mirzə Məlkum xan Hatarianın missionerləri və sözçüləri idilər.
Hind parsələri Bəhai hərəkatının dəstəkçiləri idilər. Bəhai liderləri ilə birlikdə görüşüb müzakirələr aparırdılar. Hind atəşpərəstlərinin Avropa universitetlərində oxuyan iranlı tələbələri İrana qayıdaraq Qacar dövlətinə qarşı mübarizəyə başladılar. Məşrutə inqilabını etdilər. Qacar dövlətinin rəsmi dilinin fars dili olması ilə bağlı ilk məclisdə qanun qəbul etdirdilər. Qacar dövlətini yıxdılar, İranı fars dövlətinə çevirdilər.
Rza Pəhləvi sülaləsini qurdular və İranı farslaşdırdılar. Fars tarixi ideallaşdırıldı, yüzlərlə əsər yazıldı. İngiltərənin İrandakı səfiri Ərdəşir Reporter və yəhudi Əli Firuği Rza şahın modern İran fars dövlətinin qurulmasında əsas yardımçıları, baş müşavirləri və ideoloqları oldular. İran fars dövlətini Hindistandakı zərdüşti parsilər dirildib qurdu. Min ildən sonra. İngiltərə və Qərb dəstəyi ilə.
Bu proseslər haqqında məqaləm tezliklə yayımlanacaq.
Qızılbaşlıqla şiəliyin fərqli görüş və inanclar olması haqqında məqaləm də çapa hazırlanır.
Bildiyim tək bir şey var:
Biz İran tarixini yaxşı bilmirik.
Biz türklər İranın sahibi ola-ola İran platosunda məğlub olmuşuq. İngiltərəyə və Sasanlı farslarına məğlub olmuşuq. 100 ildir məğlubuq.
Biz Qərb oryentalizmini də heç bilmirik.
Qərb oryentalizmi Osmanlıda, Hindistanda, Çində, Afrikada, İranda, Yaponiyada, Qafqazda çox fəal çalışmışdır.
Oryentalizmi bilməyən Qərb sistemini tanıya bilməz.
Yalnız Qərb sistemini tanımayan biri Qərb heyranı ola bilər.
Tanıdıqca bu sistemin qlobal canavar, şər olduğunu görmək mümkündür.
Türklərin Hindistanda 200 illik, Rusiyada 600 illik məğlubiyyətləri də ayrı bir mövzudur.
XIX–XX əsrlər Türk millətinin məğlubiyyət əsrləridir.
Türk milləti öz tarixinə böyük Türk millətinin perspektivindən baxmır; kiçik Türkiyə, Azərbaycan, Özbəkistan, Tatarıstan perspektivindən baxır.
"Bütöv Azərbaycan" ideyası da İrana böyük Türk millətinin perspektivindən yox, Azərbaycan coğrafiyası perspektivindən baxmaqdır. İran platosunda Türk arealını kiçiltməkdir.
Mən bunu dedikcə Güneyli soydaşlarımızın ateist, solçu, azərbaycançı kəsiminin təhqir və təzyiqlərinə məruz qalıram. Hətta "İrançı" adlandırılıram. İran platosunda Türk millətinin etnodemoqrafik və dil arealı İrandan Azərbaycana doğru çəkilir, coğrafi baxımdan kiçilir. Bunu milli hərəkatımızın diqqətinə çatdırıram ki, bu doğrudurmu? Burada bir az duraq, düşünək.
Quzeyin və Güneyin doqmatik qruplarının hücumlarına uğrayıram.
Günün sualı budur:
İran məsələsini necə çözməliyik?
– Türk millətinin perspektivindən, yoxsa
– Azərbaycan coğrafiyası perspektivindən?
Bu sualları Milli Hərəkata ünvanlayıram.
Hər bir perspektiv fərqli strategiyalar doğurur.
Türk milləti çağdaş qlobal siyasətini Türk milləti perspektivindən yürütmək ağlından məhrumdur və coğrafiya mərkəzli tarixçilik və millətçilik üzərindən siyasət qurur.
Coğrafiya millətçiliyi Türk millətini parçalayır və belini qırır.
İstəsəniz bu məqaləni jurnal nəşrinə uyğun olaraq daha da redaktə və ya akademik forma gətirə bilərəm.
#Yasəmən Qaraqoyunlu
#Google #Barinajans #Tekirdağ #Hamza #Hürmüz #İranABD #Transfer #İl Başkanları #ErsinTatarileYeniden #FilistinSultanları #Arda Güler #Vargas #AnahtarSenOl #Kenan Yıldız #Sohbet #Metro #Houston #Hayrettin #IsraeliranWar #İranİsraelConflict #Affet Türkiyem #Trump #SağlıkYönetimi Meslektaşımız
#Barinajans #Hasan Barın #ABD İran #Hürmüz #Fatih Altaylı #Kenan Yıldız #Kamu #Dünya Savaşı #TatarlaGüçkı KKTC #ayt2025 #yks2025 #btg Savunma #Taksici #Haliburton #Metro #İl Başkanları #Batman'ın Sason #Esnaf #Anna Cristina #İsmail #İranVsİsrael #Kamu #Asgari #il başkanları #İranİsraelConflict
